ગોળ - ગધેડાનો મેળો
દાહોદ વિસ્તારના આદિવાસીઓમાં ચૂલના મેળાની જેમ અતિ પ્રસિદ્ધ એવો ‘ ગોળ - ગધેડા’નો મેળો ભરાય છે . આ મેળો પણ તેની આગવી વિશિષ્ટતા ધરાવતો મેળો છે . હોળી પછીના પાંચમા , સાતમા કે બારમા દિવસે ગરબાડા તાલુકાના જેસાવાડા ગામે જાહેર મેદાનમાં ‘ ગોળ - ગેધેડા’નો મેળો ભરાય છે . આ મેળામાં આજુબાજુના વિસ્તારમાંથી હજારો સ્ત્રી - પુરુષ ઢોલ વગાડતાં વગાડતાં અને આનંદથી નાચતાં - ગાતાં આવે છે . પૌરાણિક યુગના સ્વયંવરની યાદ તાજી કરાવતો આ ગોળ - ગધેડાનો આદિવાસી સિવાયના અન્ય સમાજે પણ એકાદ વખત તો જોવા જેવો છે . મેળાના મેદાનની મધ્યમમાં ૨૦ થી ૨૫ ફૂટ ઊંચો લાકડાનો સમક્ષિતિજ લાંબો સ્તંભ ઊભો કરવામાં આવે છે . તેના ઉપર વીંધ પાડી માણસ ઊભો રહી શકે તેવી રીતે ચાર - પાંચ ફૂટનાં બે આડાં લાકડાંના કટકા બેસાડવામાં આવે છે . તે થાંભલાની ટોચ પર ગોળની પોટલી લટકાવવામાં આવે છે . દૂરથી જોતાં આનો આકાર ઈશુના ક્રૉસ સ્તંભ જેવો લાગે છે . આ સ્તંભની આજુબાજુ યુવાન કુંવારી કન્યાઓ હાથમાં વાંસની સોટીઓ લઈને ઢોલના તાલે ગીતો ગાતી ગોળાકારમાં નૃત્ય કરે છે . બે - ત્રણ જુવાનડા કન્યાઓના આ ટોળાની વચમાં થઈને થાંભલે ચડે છે . થાંભલે ચઢનાર યુવાનને પેલી યુવતીઓ સોટીઓથી માર મારતી હોય અને છતાંય એ સોટીઓના માર ખાતાં - ખાતાં કોઈ ચપળ મરદ મુછાળો જુવાનિયો થાંભલા ઉપર સડસડાટ ચઢી જાય છે અને છેક ટોચ ઉપર બાંધેલી ગોળની પોટલી હાંસલ કરી લે છે . પોતે એ પોટલીમાંનો ગોળ ખાય અને ગોળની ગાંગડીઓ ચારે બાજુમાં ઉડાડે છે . પછી બધાની નજર ચૂકવી તે નીચે કૂદી પડે છે . આ પોટલીનો ગોળ લેવા માટે ગધેડા જેવો માર ખાવો પડે છે . આ પ્રક્રિયા અવિરત ચાલુ રહે છે . આ બધી ધાંધલ - ધમાલમાં થાંભલાની ટોચે બાંધેલી પોટલી ક્યાંક અદશ્ય થઈ ગઈ હોય ત્યારે પાછળથી થાંભલે ચઢનાર ગોળ વિના ગધેડો બનનાર પુરવાર થાય છે . ગોળની લાલચમાં ગમે તેટલો માર ખાતા જુવાનિયાઓ અચકાતા નથી . જૂના વખતમાં વિજયી જુવાનિયો ગધેડા જેવો માર ખાઈને કન્યાઓના ઘેરામાંથી મનપસંદ કન્યાને પરણી શકતો . આ મેળારૂપી રમતનો વિજયી પોતાની મનપસંદ કન્યા સાથે લગ્ન કરવાની અનુમતિ મેળવે છે . આથી આ મેળો સ્વયંવરનું પણ રૂપ ધારણ કરે છે તેમ કહી શકાય . આ રિવાજ પ્રાચીન કાળની સ્વયંવર પ્રથાની યાદ અપાવે છે . આજે પણ આ મેળાની પરંપરાગત ઉજવણી દાહોદના જેસાવાડા ગામે પ્રતિવર્ષ થાય છે . આ મેળો આપણી ભાતીગળ સંસ્કૃતિનું ઉત્તમ પ્રતીક છે . આ મેળાની વિવિધતા અને વિશેષતા ખરેખર આદિવાસી સંસ્કૃતિનું મહામૂલું ઘરેણું કહી શકાય . ગુજરાતના શ્રેષ્ઠ મેળાઓમાં આ ‘ ગોળ - ગધેડા’નો મેળો પણ આગવું સ્થાન ધરાવે છે .
પૌરાણિક યુગના સ્વયંવરની યાદ તાજી કરાવતો આ ગોળ ગધેડાનો આદિવાસી સિવાયના અન્ય સમાજે પણ એકાદ વખત તો જોવા જેવો છે . મેળાના મેદાનની મધ્યમમાં ૨૦ થી ૨૫ ફૂટ ઊંચો લાકડાનો સમક્ષિતિજ લાંબો સ્તંભ ઊભો કરવામાં આવે છે . તેના ઉપર વીંધ પાડી માણસ ઊભો રહી શકે તેવી રીતે ચાર - પાંચ ફૂટનાં બે આડાં લાકડાંના કટકા બેસાડવામાં આવે છે . તે થાંભલાની ટોચ પર ગોળની પોટલી લટકાવવામાં આવે છે . દૂરથી જોતાં આનો આકાર ઈશુના ક્રૉસ સ્તંભ જેવો લાગે છે .
टिप्पणियाँ
एक टिप्पणी भेजें